Alpaki to coraz popularniejsze zwierzęta. Na co dzień tym gatunkiem opiekuje się autorka tego artykułu – Lena Wojdała, uczennica klasy VIa.
Alpaki to pochodzące z Ameryki Południowej ssaki trawożerne z rodziny wielbłądowatych. Alpaki są trzymane w stadach w wielu krajach Ameryki Południowej (głównie Peru, Chile), zwykle wysoko w Andach. Alpaki są potomkami wikunii, chociaż pierwotnie uważano je za potomstwo lamy. Są tylko dwie rasy alpak: alpaka Huacaya i alpaka Suri. Alpaki ważą od 50 do 100 kilogramów. Alpaki cieszą się w Polsce sporym zainteresowaniem, ponieważ mimo iż hodowane są zazwyczaj dla wełny, należą do zwierzątek łagodnych i ciekawskich. Jako zwierzęta dzikie tolerują towarzystwo człowieka, co wykorzystuje się nawet w tzw. alpakoterapii. Z procesu przetwarzania runa pozyskanego podczas strzyży alpaki wytworzyć można niezwykłe wysokiej jakości różnorakie ubrania z wełny. Strzyżenie powinno być wykonywane raz w roku, dla zachowania dobrego stanu zdrowia. Niektórzy właściciele w gorącym klimacie ścinają włókno alpaki dwa razy w roku, aby uchronić je przed przegrzaniem. Ponad 6000 lat temu, starożytni Inkowie w Peru oswoili te zwierzęta dla ich delikatnego polaru. Inkowie cenili włókna alpak ponad złoto.
Podobnie jak wełna, włókno alpaki jest wodoodporne, ale może odprowadzać wilgoć dzięki swojej unikalnej zdolności do naśladowania bawełny w wilgoci. To właśnie te cechy sprawiają, że w chłodnym i wilgotnym klimacie alpaka jest lżejsza od wełny, ale cieplejsza od bawełny. Są one również hodowane dla swojego mięsa. Włókno alpejskie jest często używane do produkcji koców, swetrów, poncz i innych tekstyliów.
Podobnie jak lamy, alpaki są zwierzętami o smukłej budowie ciała, z długą szyją i nogami, krótkim ogonem, małą głową i dużymi, spiczastymi uszami. Możliwe jest całkowite oswojenie zwierzęcia, gdzie alpaki mogą żyć dość długo z człowiekiem. Jeśli są dobrze wychowane-zadbane, to mogą żyć nawet do 20 lat. Przeciętnie alpaki zjadają kilkanaście kilogramów siana dziennie, z około filiżanką pokarmu uzupełniającego. Muszą mieć stały dostęp do świeżej wody. W 1984 roku niewielka grupa importerów przywiozła do Stanów Zjednoczonych i Kanady pierwsze ze starannie wyselekcjonowanych stad. Stado północnoamerykańskie rozrosło się z kilku alpak w ogrodach zoologicznych i prywatnych gospodarstwach do około 20000. Alpaki są zwierzętami społecznymi. Żyją w stadach, które nie tylko składają się z innych alpak, ale
również obejmują inne gatunki, takie jak lamy, kozy i owce. Niektóre badania wskazują na istnienie hierarchicznego porządku społecznego w alpakach. Alpaki są zwierzętami pasącymi się na pastwiskach i zjadają również wiele rodzajów drzew i krzewów. Sposobem odróżnienia alpaki od lamy (poza rozmiarami) są jej uszy. Alpaki mają krótsze, prostsze uszy niż lama. Ich podstawową samoobroną jest ucieczka, a stan niezadowolenia lub zagrożenia uwidaczniają poprzez tzw. Plucie na odległość. Alpaki mogą rozmnażać się przez cały rok. Ciąża trwa około 11,5 miesięcy i zazwyczaj kończy się pojedynczym potomstwem lub rodzą się bliźniaki. Bliźniaki są rzadkie, ok. 1/1000.
Technicznie ich włókno jest ognioodporne, spełniając standardy sztywnych specyfikacji testowych amerykańskiej Komisji Bezpieczeństwa Produktów Konsumenckich jako włókno Klasy 1 do stosowania w odzieży i meblach. Alpaki komunikują się poprzez mowę ciała. Ponieważ alpaki są mniejsze od wielu innych zwierząt hodowanych na mięso, wystarczy kilka akrów dobrej jakości pastwiska, aby utrzymać do kilku zwierząt, gdzie min stado to 4-5 sztuk. Alpaki mogą mieć pasożyty, jak wszystkie zwierzęta hodowlane. Właściciele powinni często czyścić stosy obornika, aby zmniejszyć ryzyko zakażenia pasożytami. W celu ochrony przed tężcem i bakteriami klostridialnymi przeprowadza się coroczne szczepienia. Czasami lamy służą jako zwierzęta stróżujące dla mniejszych, mniej odważnych alpak. Lamy są ponad dwukrotnie większe od alpak, a ich polar nie jest tak delikatny jak polar alpaki. Alpaka, która jest w niebezpieczeństwie, wyda wrzaskliwy, wysoki, jęczy dźwięk.
Włókno Alpaki jest dostępne w 22 kolorach i setkach odcieni, od białego do jasnej różowej szarości i ciemniejszych kolorów. Alpaki i lamy znane są z tego, że plują, gdy się denerwują. Najstarsza alpaka, jaka kiedykolwiek żyła, miała 27 lat. Większość alpak żyje między 15 a 20 lat. Alpaki są jednak zdolne do adaptacji i były eksportowane na cały świat, w tym do Stanów Zjednoczonych, Nowej Zelandii, Australii i Holandii, więc ich „siedliskiem” są często tereny uprawne. Mimo to 99% światowej populacji alpak znajduje się w Ameryce Południowej. Są zwierzętami stadnymi i nie powinny być hodowane w izolacji. Rozwijają relacje w oparciu o swoją pozycję w grupie. Wydaje się, że uczą się obserwując innych członków stada. Wełna alpakowa jest uważana za hipoalergiczną. Jest też o wiele delikatniejsza od wełny owczej i o wiele mniej swędząca. Alpaki w stadzie korzystają z tej samej przestrzeni jako „toaleta”, zamiast wypróżniać się w przypadkowych miejscach, jak to robi wiele zwierząt. Takie zachowanie pomaga kontrolować pasożyty. Kiedy większość ludzi myśli o zwierzętach terapeutycznych, wyobrażają sobie psy, ale alpaki terapeutyczne zyskują coraz większą popularność w szpitalach, placówkach opieki zdrowotnej i domach spokojnej starości na całym świecie. Na przykład, jedna para w Australii prowadzi terapię alpakami od 15 lat. Alpaki są znane z tego, że są przyjazne dla ludzi, w tym dla dzieci. Są również przyjazne dla rodzinnych
psów, kotów, koni, osiołków, owiec i kóz. Alpaka, która chce wykazać się przyjaznym zachowaniem, wyda odgłos grzechotania lub „klikania”. Są nieśmiałe, ale bardzo ciekawskie, ciche i inteligentne. Każda z nich ma swoją własną osobowość. Paznokcie u nóg muszą być przycinane mniej więcej co kilka miesięcy. Alpaki mają w żołądku trzy przedziały, które pozwalają im skutecznie przekształcać siano i trawę w energię. Mają trzy powieki. Trzecia powieka (migotka), wykonuje poziome ruchy, od spojówki, aż na zewnątrz oka. Chociaż zwierzęta te są dobrymi zwierzętami gospodarskimi, nie są dobrymi zwierzętami domowymi. Jeśli masz wystarczająco dużo miejsca i środków na opiekę nad nimi, to alpaka może być dla Ciebie odpowiednim wyborem. Około 95 % alpak w Polsce, podobnie jak i na świecie stanowią osobniki odmiany Huacaya, które są najbardziej znane ze swojej puszystości w świecie zwierząt. Z alpaki dorosłej i wysokiej jakości można uzyskać od 2 do 5 kilogramów runa każdego roku. Z wybitnych zwierząt można otrzymać nawet od 5 do 7 runa rocznie. W przeciwieństwie do owiec runo alpaka nie zawiera lanoliny. Również w porównaniu do wełny owczej, wełna alpaki jest 8-krotnie cieplejsza, więc ten sam produkt staje się 8-krotnie lżejszy. Z około 50% uzyskanego runa produkuje się najwyższej jakości koce pod względem włókna, resztę stanowią swetry, szale itp. Około 5% alpak stanowi podgatunek nazwany Suri. Są to rzadkie i ekskluzywne zwierzęta w hodowli. Suri mają wiszące zakręcone kosmyki jak owce gatunku Wensleydale, które poruszają się jak zasłony dmuchane na wietrze kiedy biegną po wybiegu. Suri wytwarzają najcenniejsze runo, które jest bardzo gładkie, jedwabiste, lśniące i chłodne w dotyku. Suri bardzo dobrze czują się i radzą sobie w Europejskim klimacie jednak potrzebują podobnie jak Huacaya schronienia przed dużymi (obfitymi) deszczami. Suri mają niezasłużoną reputację zwierząt bardzo nerwowych. Może to wynikać częściowo z faktu ich budowy ciała (długa grzywka nisko ponad ich oczami) stąd też czasem nie mogą zobaczyć co dzieje się wokół nich. W chwili przycięcia tych punktów stają się całkowicie spokojne i szczęśliwe. Trawy są stosunkowo krótko zakorzenionymi roślinami dlatego też nie pobierają wielu minerałów potrzebnych dla wypasanych zwierząt. Pastwisko przeznaczone pod wypas powinno zawierać dużo dzikich kwiatów lub chwastów. Wiele z nich jest głęboko zakorzenione co ma wartości odżywcze. Stare pastwiska, które nie zostały poddane działaniu nowoczesnych nawozów posiadają prawdopodobnie ponad sto odmian roślin przez co są bardzo pożywne. Zastosowanie azotu lub innego nawozu powoduje obfite zbiory trawy lub siana ale jednocześnie sprawia stopniowe zabijanie dzikich kwiatów a przez to i pożywności, niedobór dziennej dawki witamin i minerałów. Rotacja pastwisk powinna być tak zaplanowana aby każdy wybieg wypoczywał najlepiej przez co najmniej sześć tygodni. Jak tylko alpaki zostaną przeniesione na świeże pastwiska, należy usunąć sterty obornika, aby uniknąć gromadzenia się robaków i pasożytów mogących doprowadzić do chorób. Dbaj i pielęgnuj nie tylko o alpaki ale także o swoje pastwiska.
Wyczyść osty, jeżyny, kasztany itp i wszystko inne co może brudzić runo alpaków. W ten sposób hodowca ma pewność, że włókno będzie czyste a użytkownik nie spędzi długich godzin na czyszczeniu go lub gorzej – na wyrzuceniu. Jeżeli pastwiska są szczególnie mokre lub niedostępne z jakiegokolwiek innego powodu, wskazane jest aby przenieść alpaki do oświetlonej stodoły lub innego zakrytego miejsca w nocy tak aby dać im suche miejsce. To może szczególnie dobrze sprawdzić się w zimie kiedy alpaki dostaną siano które jest bardziej pożywne niż w zimie trawa. Krzywizna jest dość częstym schorzeniem występującym u alpaków. Dotyka ona szczególnie młodych osobników do pierwszego roku życia, może jednak wystąpić również u osobników starszych. Objawia się to w postaci kalectwa w formie pochylonego tyłu z postępującą utratą wagi. Jest to związane z brakiem witaminy D powiązanym z niskim stężeniem fosforu we krwi. Alpaki mogą pozyskiwać witaminę D jako witaminę D2 ale także polegać na produkcji witaminy D3 przez działanie światła UV na skórę. Z powodu zimy w Europie Północnej alpaki mają znacznie krótszy dostęp do światła dziennego. Zaleca się zatem uzupełniać witaminę D poprzez zastrzyki lub pastę doustną jako element zapobiegawczy. Zwykle zabieg ten rozpoczyna się pod koniec października i na początku listopada. Zastrzyki można podawać w dawkach co 8 tygodni. Jednakże można zaobserwować kalectwo i ropienie po podaniu zastrzyku dlatego też należy skropić pastą z A, D, E aż do marca. Pasta jest dostępna w probówkach z aplikatorem, dzięki czemu można podać dawki odpowiednie dla każdego zwierzęcia, dla juniora rocznego do 50 kg masy ciała, dla osobnika dorosłego 60-80 kilogramów. Cielaki Alpak z reguły odstawiamy w wieku 6 – 7 miesięcy. Po odstawieniu sprawujemy specjalną opiekę i monitorujemy wszystkie przyrosty wagi aż do czasu gdy osiągną one około roku. Gdy badaliśmy tendencje przyrostu masy ciała okazało się, że osobniki urodzone w lipcu lub wcześniej miały średnią wagę od 35 do 45 kg w ciągu 6 miesięcy. Osobniki urodzone po lipcu aż do jesieni ważyły po odstawieniu średnio około 21 – 26 kg w ciągu 6 miesięcy. Było to bardzo istotne stwierdzenie. Małe urodzone na wiosnę kiedy ich matki pasą się bujną trawą rosną szybciej i lepiej znoszą stres odstawienia od piersi. Na podstawie tych informacji pracowaliśmy przez parę ostatnich lat by organizować program hodowlany i proces rodzenia tak aby wszystko odbywało się na wiosnę. Ostatnie młode rodzą się pod koniec sierpnia, najwięcej urodzeń przypada jednak na maj, czerwiec. Na tydzień przed odstawieniem cielak powinien być już duży, dobrze jedzący pokarm stały, zaszczepiony i odrobaczony. Odstawienie od mleka matki i jej obecności jest elementem bardzo stresującym.
Większości alpak ścinamy wełnę w maju i czerwcu, jest to uwarunkowane pogodą. Należy zadbać o czystość i higienę wybiegów aby nie brudzić cennego runa. Należy usunąć wszelkie nieczystości jak lepkie pędy, osty, jeżyny, błoto itp. Należy unikać drewnianych wiór czy trocin tam gdzie przebywają alpaki.
Gumowa mata lub stary dywan, luźna słoma będą dla nich doskonałe, również ściółka powinna jednak być sucha ponieważ amoniak zawarty w moczu może zniszczyć ich runo przed strzyżą. W momencie ścinania alpaki należy unieruchomić. Najpierw ścinamy nogi i brzuch, następnie szyję i resztę. Runo musi być całkowicie suche przed spakowaniem go do worków, musi być też odpowiednio oznaczone.
W miejscowości leżacej obok Koźmina Wlkp. znajduje się hodowla prywatna, gdzie mieszka kilka alpak, Między innymi jest Felicja – czyli pierwsza Alpaka w stadzie pochodzi z Niemiec. By do nas przyjechać, musiała pokonać wiele kilometrów, obecnie ma 4 lata. Marley- jedyny samiec w naszym stadzie ma 3 lata, przyjechał także z Niemiec wraz z Felicją. Najbardziej sympatyczna jest Millka – miała na początku imię Miłka, ale z biegiem czasu jej imię zmieniło się na Millka ma 4 lata. I tak stado żyje sobie w harmonii i spokoju. Alpaki również można spotkać w parku zwierząt w Roszkowie koło Ostrowa lub innych okolicznych hodowlach.
